9 vragen over schildklieraandoeningen en zwangerschap

De schildklier - in officiele termen de glandula hyroidea - is een klein vlindervormig orgaantje in je hals, vlak onder het strottenhoofd en voor je luchtpijp. Het is onderdeel van je endocriene systeem: de klieren die hormonen afscheiden in je lichaam. De belangrijkste hormonen die de schildklier produceert zijn T4 en T3. Zonder deze schildklierhormonen kan je lichaam niet functioneren. Je schildklier regelt belangrijke zaken als:[ITEMADVERTORIAL]

• Je hartslag en bloeddruk
• Energiestofwisseling in je lichaam
• Je lichaamstemperatuur
• Koolhydraat-, eiwit- en vetstofwisseling
• Spier- en zenuwstelsel
• De groei en ontwikkeling van je lichaam
• Je hersenontwikkeling, hersenactiviteit en psyche
• Je spijsvertering
• Je libido en menstruele cyclus

Schildklierklachten kunnen verergeren door een zwangerschap

Schilklieraandoeningen komen heel veel voor. De bekendste zijn een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) en een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie). Zo'n aandoening is vervelend als je zwanger wilt worden, want een zwangerschap kan een schildklieraandoening uitlokken of bestaande schildklierklachten verergeren of juist tijdelijk verminderen. En een goede schildklierfunctie is belangrijk voor de bevruchting, voor een ongecompliceerde zwangerschap en voor een goede ontwikkeling van het ongeboren kind. Geen wonder dat het onderwerp veel vragen oproept. We zetten de belangrijkste vragen op een rij.

Om bangmakerij te voorkomen: een zwangerschap terwijl je schildklierafwijkingen hebt, verloopt meestal even voorspoedig als bij een zwangerschap zonder deze afwijkingen. Daarnaast komt het maar zelden voor dat een kind van een zwangere vrouw met schildklierafwijkingen na de geboorte een blijvende schildklierafwijking heeft. Als je vragen hebt, kun je altijd een afspraak bij een verloskundige, huisarts of gynaecoloog maken.

1. Kunnen schildklierklachten je vruchtbaarheid beïnvloeden?

Ja. Schildklierhormonen hebben invloed op het functioneren van de geslachtsorganen. Schildklieraandoeningen kunnen je menstruatiecyclus verstoren, lijden tot verminderde vruchtbaarheid en zelfs tot meer miskramen. Als je weet dat je een schildklierziekte hebt, is het daarom belangrijk contact te zoeken met je specialist als je zwanger wil worden. Dan kunnen jullie samen bepalen wat de beste route is naar een zwangerschap.

2. Kan een zwangerschap een schildklieraandoening veroorzaken?

Ja, een zwangerschap kan een schildklierziekte uitlokken. Hyperthyreoïdie, een te snel werkende schildklier, ontstaat of verergert soms tijdens een zwangerschap als het zwangerschapshormoon ook de schildklier stimuleert. Dit komt met name voor bij overmatig braken tijdens de zwangerschap (hyperemesis gravidarum) en meerlingzwangerschappen. Bij een goede behandeling (een samenwerking tussen je internist, gynaecoloog, verloskundige of huisarts) beïnvloedt hyperthyreoïdie het verloop van je zwangerschap niet. Wel geeft een hyperthyreoïdie die niet goed onder controle is een verhoogde kans op een miskraam.

3. Heeft mijn schildklierafwijking gevolgen voor mijn kind?

Zoals gezegd komt het gelukkig niet vaak voor de dat een kind van een vrouw met schildklierafwijkingen na de geboorte een blijvende schildklierafwijking heeft, zeker niet als de waarde van de schildklierhormonen zoveel mogelijk binnen de normale grenzen worden gehouden. Wordt een hypothyreoïdie (te langzaam werkende schildklier) niet of onvoldoende behandeld, dan is er een vergrote kans dat het kindje een lager IQ heeft. Ook een zogenoemde subklinische hypothyreoïdie - een schildklier die te langzaam werkt, maar geen klachten geef, wordt vaak behandeld vanwege een mogelijk verhoogde kans op zwangerschapsrisico's.

Bij een hyperthyreoïdie neemt de moeder meestal schildklierremmende medicijnen en deze kunnen soms via de moederkoek bij het kindje komen. De aanmaak van schildklierhormoon bij je kind kan dan geremd worden, waardoor zijn of haar schildklier mogelijk te langzaam gaat werken. Soms kan de schildklier van het kind ook te snel gaan werken. Dit is het gevolg van thyroïd-stimulerende antistoffen die bij jou zorgen dat je schildklier te snel werkt en via de moederkoek je kind bereiken. Dit komt bijvoorbeeld voor bij de ziekte van Graves. Ongeveer 1-2 per 1000 zwangere vrouwen heeft deze ziekte. Tijdens je zwangerschapscontroles zal hier extra op gelet worden, ze kunnen bijvoorbeeld zien of het kindje een te snelle hartslag heeft.

4. Mijn schildklier werkt te snel en ik wil zwanger worden

Als je een te snel werkende schildklier hebt, is het verstandig om tijdig (enkele maanden ervoor) aan je huisarts of internist te melden dat je zwanger wil worden. Hyperthyreoïdie kan namelijk schadelijk zijn voor je kind, al meteen vanaf het begin van de zwangerschap. Heb je radioactief jodium gehad? Wacht dan sowieso minimaal 6 maanden met zwanger worden. Slik je andere medicijnen, dan zal de dosering waarschijnlijk aangepast moeten worden. In de eerste 12 weken van je zwangerschap is de baby namelijk afhankelijk van het schildklierhormoon van de moeder. Als je een te snel werkende schildklier hebt, heb je veel schildklierhormonen in je bloed en bevat jouw bloed meestal ook antistoffen tegen de schildklier. Zonder de juiste behandeling geeft dit een groter risico op:

• Een miskraam
• Een groeistoornis
• Dat de schedel van de baby niet goed ontwikkelt
• Dat de schildklier van de baby te groot wordt
• Dat het hart van de baby te snel klopt
• Dat de baby te vroeg geboren wordt
• Dat de baby kan overlijden in de buik
• Verhoogde bloeddruk bij de moeder
• Koorts, hartkloppingen, misselijkheid, braken en diarree bij de moeder
• Verwarheid bij de moeder

Naast behandelen met medicijnen of radio-actief jodium kan is er nog een derde optie: (een deel van) de schildklier operatief verwijderen. Dat doen ze alleen als de andere behandelingen niet goed aanslaan. Tijdens een zwangerschap heb je overigens steeds minder schildklierremmende medicijnen nodig. Sommige vrouwen kunnen aan het einde van hun zwangerschap zelfs helemaal zonder deze tabletten.

5. Mijn schildklier werkt te langzaam en ik wil zwanger worden

De meeste vrouwen weten al voor de zwangerschap dat hun schildklier te langzaam werkt. Hiervoor nemen zij meestal elke dag het hormoon levothyroxine in. Deze tabletten moeten ongeveer een halfuur voor het ontbijt (op een lege maag) worden ingenomen met een glas water. Tijdens een zwangerschap blijft de behandeling hetzelfde, maar is meestal een hogere dosering nodig, vaak vanaf vroeg in de zwangerschap. Onbehandelde hypothyreoïdie kan meer kans op een miskraam geven, dus de specialist zal het zekere voor het onzekere willen nemen.

6. Ik heb een schildklierziekte, kan ik op een normale manier bevallen?

Ja dat kan. In principe verloopt de bevalling van vrouwen met een schildklieraandoening op dezelfde manier als een normale bevalling. Heb je een te snel werkende schildklier en zijn er TSI antistoffen in je bloed aantoonbaar, dan zul je in het ziekenhuis moeten bevallen.

7. Hoe zit het na de bevalling?

Wanneer je bevallen bent, wordt de waarde van je schildklierhormonen gecheckt en gekeken of de dosering van je medicijnen aangepast moet worden. Bij hypothreoïdie moet die dosis soms naar beneden bijgesteld worden, terwijl bij hyperthyreoïdie de werking van de schildklier na een bevalling vaak weer toeneemt en de dosering verhoogd zal worden. Verder is bekend dat stemmingswisselingen in de kraamtijd en de maanden daarna vaker voorkomen bij vrouwen met een schildklieraandoening, vooral depressieve stemmingen. Het is niet echter duidelijk of dit door de schildklier komt.

8. Wat is postpartum thyroiditis?

Sommige vrouwen krijgen 2 tot 6 maanden na de bevalling een zogeheten postpartum thyroiditis; een ontsteking aan de schildklier. Dat gebeurt vooral bij vrouwen die niet genoeg jodium via de voeding binnenkrijgen. Ook vrouwen met diabetes hebben een verhoogd risico. Zo'n ontsteking geeft in eerste instantie instantie dezelfde klachten als een hyperthyreoïdie (vermoeidheid, irritatie, hartkloppingen en een versnelde hartslag). Vaak worden deze symptomen niet opgemerkt door de hormonale veranderingen na de zwangerschap. Deze eerste fase wordt gevolgd door een fase waarin de schildklier juist te langzaam werkt, met alle symptomen vandien. Postpartum thyroiditis geneest vanzelf binnen een jaar, maar in de tweede fase wordt er wel vaak levothyroxine voorgeschreven.

9. Kan ik borstvoeding geven als ik medicijnen voor een schildklieraandoening gebruik?

Als je TPO- of TSH-receptor-antistoffen hebt, kun je gewoon borstvoeding geven. De antistoffen komen niet in je moedermelk terecht. Ook als je (levo)thyrax gebruikt, kun je gewoon borstvoeding geven. PTU (propylthiouracil, een medicijn dat de schildklier remt bij hyperthyreoïdie) komt in heel kleine hoeveelheden in de moedermelk terecht. Als je hier niet al te hoge doseringen van gebruikt, mag je borstvoeding geven. Artsen zullen dan wel de schildklierwerking bij je kind extra willen controleren.

Andere schildklierremmende medicijnen tegen hyperthyreoïdie (Basolest, Carbimazol, Strumazol) komen in grotere hoeveelheden in je moedermelk terecht, maar er zijn geen meldingen van negatieve effecten. Overwogen kan worden om de schildklierfunctie van de baby te controleren, zeker bij hoge doseringen. Overleg dit met je specialist. Als je stopt met het geven van borstvoeding, kan de hormonale balans in je lichaam verstoord raken. Het is daarom belangrijk om je TSH-waarde in de gaten te houden en de dosis levothyroxine hierop aan te passen, in overleg met je arts.