Op de foto in 3D
Soms is het maken van een gewone röntgenfoto niet voldoende en willen de dokters een CT-scan maken. Wat is een CT-scan precies, hoe gaat een onderzoek in zijn werk en zijn er ook risico's aan verbonden?
De afkorting CT staat voor 'Computer Tomogram'. Voor een CT-scan moet je naar de afdeling Radiologie van het ziekenhuis. De CT-scanner werkt met dezelfde röntgenstralen als bij een 'gewone' röntgenfoto. Alleen maakt de CT-scanner dwarsdoorsneden van je lichaam, waardoor de arts als het ware plakjes van je lichaam kan zien. Als alle gefotografeerde plakjes achter elkaar worden gelegd, ontstaat een driedimensionaal beeld van - een deel van - je lichaam.
CT-scan in de praktijk
Met de scan is de arts in staat om afwijkingen aan de bloedvaten, herseninfarcten, tumoren en botbreuken op te sporen of beter in beeld te krijgen. De scan wordt gemaakt in een tunnelvormig röntgenapparaat. In de tunnel zit een ring die om het te onderzoeken deel van het lichaam heen draait. Uit deze ring komt een röntgenstraal die elke paar millimeter een nieuwe scan maakt. Dat doet hij net zolang tot het hele onderzoeksgebied is gefotografeerd.
Als je bijvoorbeeld een buikonderzoek moet ondergaan, wordt alleen dit deel van je lichaam in de tunnel geschoven. Je ligt op een langwerpige behandeltafel. Je kunt je kleding gewoon aanhouden. Als er kans is dat de röntgenstraal de geslachtsdelen raakt, kan de arts ervoor kiezen op die plek bescherming te leggen.
Het maken van de scans is geheel pijnloos. Omdat er wordt gewerkt met röntgenstralen, is het nodig dat de arts en zijn assistent achter glas staan. Je ligt dus gedurende het onderzoek alleen in de behandelruimte en in de tunnel. Maar de arts houdt je vanachter glas goed in de gaten en kan via een luidspreker gewoon met je praten.
Het maagdarmkanaal, organen en bloedvaten zijn moeilijk te onderscheiden op een röntgenfoto. Als hij een orgaan of bloedvat toch duidelijk wil zien, spuit de arts contrastmiddel bij je in. Van het inspuiten van het contrastmiddel kan je een warm gevoel krijgen, maar verder is het pijnloos. Na het onderzoek plas je het gewoon weer uit. Bij een maagonderzoek krijg je soms bariumpap te drinken. Op het moment dat je de pap doorslikt, is de weg die het middel door je slokdarm en maag volgt zichtbaar.
Het is niet nodig rekening te houden met eten en drinken voor het onderzoek. Ook medicijnen kun je gewoon innemen. Na het maken van de scan, mag je gelijk weer naar huis. De uitslag volgt meestal na vier werkdagen.
Straling
Omdat de scanner met röntgenstralen werkt, kunnen er risico's aan het onderzoek verbonden zijn. Het is beter om geen scan te laten maken als je zwanger bent. De stralen kunnen groeiende weefsels, zoals die van het ongeboren kind beschadigen. Als je zwanger bent, vergeet dit dan niet te melden aan je arts.
De CT-scanner werkt met een veel sterkere röntgenstraling dan voor een gewone röntgenfoto nodig is. Daarom neemt de arts niet zomaar de beslissing om het onderzoek uit te voeren. Door straling loop je namelijk een - héél klein beetje - verhoogde kans op kanker. Hoe klein deze kans ook is, de arts neemt altijd het zekere voor het onzekere. Hij alleen onderzoek doen als het risico kleiner is dan de voordelen. Het belangrijkste voordeel is namelijk, dat je ziektes als kanker en longontsteking juist in een vroeger stadium kunt ontdekken.
Iedereen staat altijd en overal bloot aan straling. Dat hoort gewoon bij het leven op aarde. Een mens krijgt maar 16 procent van alle straling in zijn leven binnen door medisch onderzoek. En radiologisch onderzoek is daar weer een onderdeeltje van. Uit onderzoek is gebleken dat als iemand elk jaar opnieuw tien röntgenfoto's laat maken, zijn of haar levensverwachting in totaal met anderhalf jaar wordt verkort. Dat lijkt misschien veel, maar door alcohol wordt de levensverwachting verkort met elf jaar en door roken met ruim zes jaar. Ook het risico van operaties of bepaalde medicijnen blijkt veel hoger te zijn dan af en toe een hoge dosis straling.
Niettemin is het toch noodzakelijk om zoveel mogelijk risico's te voorkomen. De arts en zijn assistent - die iedere dag met deze straling werken - beschermen zichzelf door het dragen van een loodschort. Het kan zijn dat je graag familie bij het onderzoek wilt hebben. In dat geval dragen deze mensen gedurende het onderzoek ook een loodschort tegen de straling.
CT-scan of MRI-scan
Als buitenstaander is het vaak onduidelijk wanneer je met een CT-scan of een MRI-scan te maken hebt. Beide scanners kunnen een driedimensionaal beeld van het lichaam te maken. Een MRI-scan werkt echter niet met röntgenstralen, maar met een sterk magnetisch veld en radiogolven. Artsen gebruiken een MRI-scan om hersenafwijkingen als tumoren, ontstekingen, rughernia's en gewrichtsproblemen op te sporen. In plaats van in een korte tunnel word je bij dit onderzoek in een lange tunnel geschoven. Dit onderzoek kun je beter niet ondergaan als je claustrofobisch bent. Als je wilt, krijg je tijdens het onderzoek een koptelefoon met muziek op.
Tegenwoordig neemt de huisarts of de arts die je onderzoekt in het ziekenhuis geen enkel risico meer met bepaalde klachten. Bij twijfel wordt bijna altijd een CT-scan of MRI-scan voorgeschreven. De diagnose en het advies van de radioloog is meestal doorslaggevend.
