Overmatig zweten: hoe komt het en wat kan je er tegen doen?

Wat is overmatig zweten?

Zweten is een belangrijke manier om ons lichaam op de juiste temperatuur te houden. Door transpiratie voert je lichaam warmte af. Als je (veel) meer zweet dan nodig is voor je lichaam om af te koelen, spreekt men van 'overmatig zweten' (medische term: hyperhidrosis). Overmatig zweten komt voor bij circa 1 procent van de bevolking. Deze aandoening kan verschillende vormen aannemen, die ieder andere oorzaken en ook remedies hebben.

Bij primaire gelokaliseerde hyperhidrose zweet je alleen op een bepaald lichaamsdeel overmatig en op de rest van je lichaam normaal. Bij veel mensen gaat het hier om het voorhoofd of de beide handen, voeten of oksels. Deze vorm van overmatig zweten komt bij zo'n 30 procent van de mensen voor, bij evenveel mannen als vrouwen. Een duidelijke oorzaak is er niet, maar het komt binnen een familie vaak bij meerdere familieleden voor, dus er kan een erfelijke factor meespelen. De eerste tekenen van deze vorm van overmatig zweten zijn vaak op jonge leeftijd al te herkennen, als je onder de 25 jaar bent.

Secundaire gelokaliseerde hyperhidrose is een zeldzame vorm van overmatig zweten van slechts één lichaamsdeel aan één kant van het lichaam, dus bijvoorbeeld een van de twee benen. Hierbij is de oorzaak wel aanwijsbaar. Het gaat vaak om een ziekte of beschadiging aan het ruggenmerg.

Bij gegeneraliseerde hyperhidrose zweet je niet plaatselijk overmatig, maar over je hele lichaam. Deze vorm is zeldzamer dan primaire gelokaliseerde hyperhidrose en heeft meestal wel een aanwijsbare oorzaak in een onderliggende medische aandoening.

Oorzaken van overmatig zweten

Bij overmatig zweten is de eccriene klier – een type zweetklier – overactief. Deze klieren zijn bijna overal op je lichaam te vinden, maar de meeste bevinden zich onder je oksels, in je handpalmen en op je voetzolen. In veel gevallen heeft overmatig zweten dezelfde oorzaken als reguliere transpiratie, alleen is de hoeveelheid groter. Hierbij kun je denken aan:

• sterke emoties
• lichaamsbeweging
• hete of koude temperaturen
• koffie, thee en alcohol
• pikant eten

Wat opvallend is bij mensen die overmatig zweten, is dat ze hier ook last van kunnen hebben op momenten waarop andere mensen niet transpireren. Bij sommige mensen zijn de lichaamsdelen waar het probleem zich voordoet bijna continu bezweet. Wel is het zo dat hun reactie hierop de zaak verergeren. Dus als je je schaamt voor je overmatige transpiratie en gespannen wordt als dit gebeurt, maakt dit het probleem vaak erger.

Symptomen overmatig zweten

Het belangrijkste symptoom van overmatig zweten is dat je plaatselijk of over je hele lichaam buitensporig veel transpireert, ook als daar geen duidelijke aanleiding voor is, zoals inspanning, hoge temperaturen, emoties of bepaalde voedingsmiddelen die vaker voor transpiratie zorgen.

Hoe wordt de diagnose overmatig zweten gesteld?

Vaak kan je huisarts op basis van je symptomen makkelijk vaststellen dat je last hebt van overmatig zweten. Eventueel kan hij of zij ervoor kiezen om nader onderzoek te doen naar de oorzaak van het probleem, met name bij secundaire gelokaliseerde hyperhidrose en gegeneraliseerde hyperhidrose. Dit kan immers een teken zijn dat de oorzaak een andere aandoening is, die verholpen moet worden.

Voor de behandeling van de lokale vormen van overmatig zweten kan het eventueel nodig zijn om precies te zien op welke plekken je overmatig transpireert. Hiervoor kan men een zogenaamde 'jodium-zetmeel test' gebruiken. Men begint met het afdrogen van je huid, waarna deze wordt ingesmeerd met een jodium/alcohol mengsel. Als dit is opgedroogd, strooit men hier zetmeelpoeder overeen. Op de plekken waar je zweet produceert, zal een donkerblauwe tot zwarte verkleuring te zien zijn.

Risicofactoren / -groepen

Overmatig zweten komt bij veel verschillende mensen voor; evenveel bij mannen als bij vrouwen. Vaak zijn de eerste tekenen al in de tienerjaren op te merken. Bij primaire gelokaliseerde hyperhidrose kunnen erfelijke factoren een rol spelen. Als iemand in je familie er last van heeft, is er een verhoogde kans dat jij het ook hebt.

Secundaire gelokaliseerde hyperhidrose en gegeneraliseerde hyperhidrose hangen meestal samen met onderliggende aandoeningen, zoals:

• hartproblemen
• overactieve schildklier
• infecties
• suikerziekte
• zenuwbeschadigingen
• vormen van kanker

Mensen die aan een van deze aandoeningen lijden, behoren tot de risicogroepen. Bepaalde medicijnen kunnen een risicofactor zijn als deze overmatig zweten als bijwerking hebben.

Behandeling van overmatig zweten

Overmatig zweten kan op verschillende manieren behandeld worden. De methode en het effect hiervan zijn afhankelijk van het type overmatig zweten en de onderliggende oorzaak ervan. Enkele veel gebruikte middelen en methoden zijn:

• Aluminiumchloride: dit gaat transpiratie tegen en wordt in een hoge concentratie op de huid aangebracht. Deze methode moet regelmatig worden herhaald.
• Anticholinergica: deze geneesmiddelen beperken de activiteit van de zenuwen die de zweetklieren activeren. Ze werken echter in op het hele lichaam en kunnen mogelijk vervelende bijwerkingen hebben.
• Bètablokkers: deze geneesmiddelen werken ook op het gehele zenuwstelsel in en worden onder andere gebruikt bij mensen met bepaalde hartklachten. Ze kunnen ook voorgeschreven worden als stress en angst het overmatige transpireren verergeren.
• Kalmeringsmiddelen kunnen ook tijdelijk gebruikt worden om eventuele angstproblemen te verminderen, maar ook deze hebben bijwerkingen.
• Iontoforese: hierbij wordt het lichaamsdeel dat overmatig zweet in een bad met elektrisch geladen deeltjes (ionen) ondergedompeld. Hierdoor worden de zweetklieren gedurende drie à vier dagen ook minder actief op die plek. Wordt de behandeling vaker herhaald, dan wordt het effect langduriger.
• Botoxinjecties: deze kunnen ook de werking van de zweetklieren tijdelijk beperken, namelijk gedurende zes tot twaalf weken.

Mochten de bovenstaande methoden niet effectief genoeg zijn en is je overmatige zweten erg hinderlijk, dan zijn er operatieve ingrepen mogelijk. Zo kunnen de zweetklieren plaatselijk operatief geblokkeerd of verwijderd worden. Deze ingrepen zijn echter behoorlijk ingrijpend en zoals bij iedere operatie zijn er risico's aan verbonden. Bovendien vormen ze ook niet altijd een volledige oplossing voor het probleem. Daarnaast blijven er vaak littekens over.

Wordt je overmatige zweten duidelijk erger door psychosociale factoren? Dan kan het ook helpen om bijvoorbeeld ontspanningstechnieken aan te leren of psychotherapie uit te proberen. Acupunctuur is een alternatieve behandelmethode die voor sommige mensen een positief effect heeft. Overleg eerst met je huisarts of een van deze methoden in jouw geval zin kan hebben.

Natuurlijk zijn er ook stappen die je zelf kunt zetten om je overmatige transpiratie te beperken of draaglijker te maken:

• Kies de juiste kleding, die je lichaam zo koel en/of droog mogelijk houdt en wissel regelmatig kledingstukken die vaak bezweet raken.
• Eet minder pikant voedsel als je hiervan gaat zweten, en wees matig met koffie, thee en alcohol.
• Zorg voor een koele omgeving met goede ventilatie.
• Maak een goede dagplanning, zodat je niet onnodig hoeft te haasten of stressen en zorg dat er momenten zijn waarop je je even kunt opfrissen.

Prognose

Gelokaliseerde hyperhidrosis heeft geen duidelijke oorzaak. Het probleem kan je leven lang voortduren, maar behandelingen zijn mogelijk. De andere twee soorten van overmatig zweten kunnen verholpen worden door het onderliggende probleem aan te pakken.