Minder incontinentie na prostaatoperatie

Incontinentie is misschien wel de belangrijkste reden waarom veel mannen opzien tegen een operatie aan hun prostaat. Maar urologen Saskia Stomps en Herman Roelink van Ziekenhuisgroep Twente hebben een nieuwe techniek ontwikkeld die het risico op incontinentie na de operatie enorm verkleint. De resultaten zijn zo goed en de patiënten zijn zo tevreden dat meer urologen deze behandeling overnemen. Hoe het werkt, vroegen we aan uroloog Herman Roelink.

Waarom kun je incontinent worden na een prostaatoperatie?

"Bij een prostaatoperatie knip je normaal gesproken de plasbuis vlak voor de prostaat door. De plasbuis loopt vanuit de blaas door de prostaat via de penis naar buiten. Als je de prostaat met de kanker die erin zit netjes weg wil halen, is het logisch dat je de plasbuis vlak voor de prostaat doorknipt. Het vervelende is dat juist op die plek ook de sluitspier zit. Als je daar gaat hechten, kun je niet voorkomen dat je de sluitspier in meer of mindere mate beschadigt. Vandaar dat veel patiënten na de operatie lange tijd last hebben van incontinentie. Zij ervaren dat als bijzonder vervelend en beschamend."

Hoe werkt de nieuwe operatietechniek?

"Wij zetten de knip in de plasbuis een stukje hoger zodat we de sluitspier kunnen sparen. Mijn collega Saskia Stomps ontdekte dat in een Duitse kliniek een soort uitpeltechniek werd toegepast waarbij ze het stukje plasbuis vlak boven de sluitspier dat door de prostaat loopt, uitpelden tot aan de zaadheuvel. Zo houd je een langer stuk plasbuis over en kun je de sluitspier ongemoeid laten. Je zet het knipje er een stukje boven. Het was een vrij ingewikkelde operatie waarbij ze verschillende hechtingstechnieken gebruiken. Mijn collega vond dat uitpellen van de plasbuis interessant en dacht dat het hechten beter en een stuk efficiënter kon. Ze ging er meteen mee aan de slag, en haar resultaten maakten mij ook enthousiast."

Wat is het resultaat?

"Vanaf het eerste moment dat we deze nieuwe techniek toepasten, viel ons op dat patiënten minder incontinentieklachten hadden. Zodra de katheter eruit mocht, konden mensen hun plas ophouden. Dat is iets wat we normaal pas zagen na een half tot driekwart jaar. Waar voorheen 43 procent van de mannen na zes weken geen incontinentieklachten meer had, blijft nu 82 procent van de patiënten vrij van die klachten. Daarnaast is slechts 2 procent van de patiënten na een jaar nog incontinent. Eerder was dit 12 procent."

Heeft de techniek nog meer voordelen?

"Je houdt iets meer plasbuis over en hoeft dus bij het hechten minder plasbuis naar binnen te trekken. Dat scheelt zeker anderhalve centimeter, en dat kan veel zijn. Zeker mannen met een buikje hebben daar baat bij. Zij hebben al het probleem dat hun penis niet zo lang naar buiten hangt omdat er wat vet overheen hangt. Na een prostaatoperatie wordt de penis vaak wat korter omdat er aan de binnenkant aan getrokken wordt. Veel mannen weten dat niet van tevoren en schrikken daarvan. Hoe minder je vanuit de binnenkant aan de penis hoeft te trekken, hoe fijner dat is. Maar je bent hoe dan ook altijd een stukje plasbuis kwijt."

Is de operatie ingewikkelder?

"Ja, maar de techniek is goed aan te leren. We hebben hem met video’s laten zien aan collega’s in de regio en geïnteresseerden uitgenodigd om bij een operatie mee te kijken. Er is een duidelijk scheidingsvlak tussen de prostaatklier en de plasbuis. Dit kun je heel goed en netjes volgen tot je ongeveer halverwege de prostaat bij de zaadheuvel komt, daar waar de zaadcellen de plasbuis binnen komen. Tot daar haal je de plasbuis vrij gemakkelijk los."

Waarom tot de zaadheuvel en niet verder?

"Tot de zaadheuvel zit er nog echt spierweefsel, dat is de reden waarom je tot de zaadheuvel nog gemakkelijk een snijvlak kunt vinden. Verderop is het enkel een laagje slijmvlies, dat is geen weefsel dat je vast kunt hechten. Bovendien maakt het voor de continentie niets uit, daarbij draait het niet om de lengte van de plasbuis maar om het onbeschadigd laten van de sluitspier."

Voor wie is deze techniek geschikt?

"We doen dit in principe standaard bij al onze patiënten sinds we er in 2017 mee zijn gestart. Inmiddels hebben we meer dan vijfhonderd mannen geopereerd, die vrijwel allemaal heel gelukkig waren met het resultaat."

Gaan meer ziekenhuizen deze techniek gebruiken?

"Een aantal ziekenhuizen in het noorden en oosten van Nederland gaat dat inderdaad doen. Het zou mooi zijn als het over het hele land en ook over de grens wordt uitgerold. Er zijn overigens wel ziekenhuizen die deze operatietechniek min of meer toepassen, maar niet zo uitgebreid als wij. De continentiecijfers zijn daar minder goed."

Je snijdt in de prostaat, is dat riskant voor de tumor?

"Dat was ook mijn eerste bedenking. Het is uiterst zeldzaam dat er kanker in de plasbuis groeit. Wat wel kan voorkomen, is dat er een heel agressieve vorm van kanker in de punt van de prostaat zit, vlak bij de plasbuis. Dan moet je een afweging maken. Stel dat er iets achterblijft op de plek waar je hebt geopereerd, dan heb je een lokale tumor die je met controles goed in de gaten kunt houden. Zodra er aanwijzingen zijn dat de tumor groeit, kun je kiezen voor nabestraling. Daarna is iemand in principe kankervrij. Die nabestraling heeft meestal geen consequenties voor de continentie. Het mooie is dat sinds we deze nieuwe techniek gebruiken niet méér mannen nabestraling nodig hebben dan voorheen."

Is continentie echt zo belangrijk?

"Het kunnen ophouden van je plas is voor de meeste mannen een belangrijk onderwerp. Incontinentie is iets waar de meeste mannen enorm tegen opzien. Voor vrouwen is het bespreekbaarder en geaccepteerder. Zij hebben geen prostaat, maar de kans dat ze urine gaan verliezen is veel groter, zeker als ze vaginaal bevallen zijn. Een man zal sneller in paniek raken, zelfs bij een paar druppels urineverlies. Mannen voelen zich daar onwaardig bij. Als je dat kunt voorkomen, is dat natuurlijk prachtig."

Wat gebeurt er na de operatie?

"Meestal ga je de volgende dag al naar huis en houd je ongeveer een week een katheter. Niet omdat de plasbuis nog niet goed werkt, maar omdat na de operatie het weefsel kan zwellen of geïrriteerd kan raken, wat het plassen kan belemmeren. Een tijdelijk katheter is dan wel zo prettig. Een week tot tien dagen later volgt een dagopname waarbij de uitslag van het weefsel wordt besproken, de foto’s van de operatie worden bekeken en tot slot de katheter wordt weggehaald. Op de verpleegafdeling wordt gekeken of het plassen goed gaat en de blaas goed leeg komt. Als dat het geval is, kun je naar huis. De meeste mannen zijn dan zo goed als droog, wat betekent dat ze maximaal één inleggertje per dag voor de veiligheid gebruiken. Als je er meer dan één per dag nodig hebt, spreken we van incontinentie. Vanaf het eerste moment dat we dit meten, dat is na zes weken, heeft zo’n 80 procent van de patiënten geen of één inleggertje nodig. Voorheen zagen we die aantallen pas na ongeveer een jaar. Dat is een enorm verschil. Als je drie, vier maanden lang incontinent bent en geen verbetering ziet, ga je je zorgen maken of het nog goedkomt. De praktijk wijst uit dat het meestal goedkomt, maar voorheen duurde dat wel lang. Al die maanden onzekerheid beïnvloeden het dagelijks leven behoorlijk. Nu we dit kunnen voorkomen, zien we alleen maar blije mensen. Daar worden wij ook heel vrolijk van."

Dit artikel verscheen eerder in +Gezond april 2022. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai!