5 vragen over kinkhoest

1. Wat is de kinkhoest?

Kinkhoest is een besmettelijke ziekte van keel, luchtpijp en neus, waardoor je heftige hoestaanvallen kunt krijgen. Het wordt veroorzaakt door de Bordetella pertussis bacterie en wordt ook wel de 'honderddagenhoest' genoemd, omdat het maandenlang kan duren. De bacterie maakt namelijk een gifstof aan, waardoor de hoestbuien ontstaan. In Nederland worden de meeste kinderen ingeënt tegen kinkhoest. Toch komt kinkhoest regelmatig voor bij kinderen en volwassenen, maar na een vaccinatie is dit meestal een milde vorm.

Kinkhoest is vooral gevaarlijk voor baby’s. Zij raken uitgeput door het hoesten en drinken dan niet meer. Het vele hoesten zorgt ook voor een gebrek aan zuurstof. Hierdoor kan er een hersenbeschadiging ontstaan. Soms hoesten baby's met kinkhoest niet, maar stoppen ze af en toe met ademhalen. Daardoor kunnen ze blauw aanlopen. Meer dan de helft van de baby’s met kinkhoest wordt in het ziekenhuis opgenomen. Heel soms overlijdt een baby aan kinkhoest.

2. Wat zijn de ziekteverschijnselen?

De eerste klachten die optreden zijn koorts, hardnekkige verkoudheid en een droge hoest. Hierna worden de hoestbuien erger, vooral 's nachts. De buien kunnen samengaan met het ophoesten slijm en gierend inademen.

Je kunt tijdens een hoestbui blauw aanlopen en braakneigingen krijgen. Na deze periode, die een aantal weken duurt, gaan de hoestbuien over in een losse hoest zonder slijm. Bij volwassenen lijkt kinkhoest op een flinke verkoudheid, waarbij deze verschijnselen niet optreden.

Hoe herken je kinkhoest?

• Kinkhoest begint vaak met klachten die lijken op een gewone neusverkoudheid. 
• Na 1 tot 2 weken begint het hoesten. Het hoesten wordt steeds erger, vooral ’s nachts. Het kan een opvallend blaffende hoest zijn, waarbij iemand taai slijm ophoest.
• Het lange hoesten kan gevolgd worden door een piepende inademing. 
• Soms moet de patiënt overgeven. 
• Kinkhoest kan leiden tot een longontsteking.
• Na een paar weken wordt het hoesten langzaam minder.

Sommige mensen met kinkhoest hebben andere klachten. Oudere (gevaccineerde) kinderen en volwassenen hoesten vaak alleen lange tijd.

3. Hoe is kinkhoest te behandelen?

De behandeling van kinkhoest is gericht op het bestrijden van de symptomen. Antibiotica kan de klachten verlichten en de besmettelijkheid verminderen. Vaak gaan patiënten in het begin nog uit van een gewone verkoudheid, waardoor ze de ziekte niet herkennen. Kinkhoest gaat vanzelf over, al kunnen de hoestbuien vaak 3 tot 4 maanden aanhouden.

4. Voor wie is de kinkhoest besmettelijk?

Kinderen en volwassenen die niet zijn ingeënt tegen kinkhoest hebben meer kans de ziekte op te lopen. Hierbij geldt hoe jonger het kind, hoe meer kans op een ernstig verloop van de ziekte. Ook bij kinderen met ziekten aan het hart, zenuwstelsel, de longen of spieren verloopt kinkhoest ernstiger. De incubatietijd is meestal 7-10 dagen (spreiding 5-21 dagen).

Zwangere vrouwen kunnen de ziekte direct na de geboorte overdragen op de baby, wanneer zij in de laatste 6 weken van de zwangerschap besmet zijn geraakt met kinkhoest. Wie is gevaccineerd of kinkhoest heeft gehad, is daarna enkele jaren immuun voor de ziekte, maar kan na die periode wel weer kinkhoest krijgen.

5. Hoe voorkom je dat je de kinkhoest krijgt?

De vaccinatie tegen kinkhoest zit sinds het begin in 1957 in het Rijksvaccinatieprogramma. De duur van de bescherming is niet bekend, maar is in ieder geval enkele jaren. De DKTP (Difterie, Kinkhoest, Tetanus en Poliomyelitis)-Hib-HepB-vaccinatie beschermt tegen difterie, kinkhoest, tetanus, polio, Hib en hepatitis B. Kinderen krijgen de prik met 3, 5 en 12 maanden.  Bij 4 en 9 jaar volgt een herhaalprik. Vanaf 2025 wordt dat bij 5 en 14 jaar (bij 5 jaar alleen DKT en bij 14 jaar alleen DTP). Zwangeren in Nederland krijgen de 22 wekenprik aangeboden. Met deze vaccinatie beschermt de zwangere de baby en zichzelf tegen kinkhoest.

Voor de invoering van vaccinatie tegen kinkhoest stierven elk jaar ongeveer 200 kinderen aan de ziekte. Sinds 1996 komt kinkhoest vaker voor, ook bij volwassenen. Dit komt omdat de bacterie van structuur is veranderd. Daardoor kunnen mensen makkelijker ziek worden, ook als ze gevaccineerd zijn. Sinds 1996 komt kinkhoest vaker voor in Nederland, ook onder volwassenen. Elke 2 tot 4 jaar is er een piek in het aantal kinkhoestmeldingen. In de jaren 1996-2020 was het aantal meldingen van kinkhoest hoger, ook bij volwassenen. Dit komt omdat de structuur van de bacterie is veranderd. Daardoor kan de bacterie makkelijker mensen ziek maken die al gevaccineerd zijn. Het RIVM houdt de verspreiding van kinkhoest goed in de gaten en meldt de actuele situatie op hun website.

Een goed hoesthygiëne kan kinkhoest voorkomen:

• Hoest of nies in een papieren zakdoekje. Gooi deze daarna weg en was je handen.
• Heb je geen zakdoekje? Houd dan je hand voor de mond en neus en was daarna je handen.
• Je hoeft niet iedereen die hoest te mijden, helemaal als je niet weet of dit door de kinkhoest of een andere ziekteverwekker wordt veroorzaakt.
• Bij ongevaccineerde baby's kan kinkhoest ernstig verlopen. Vermijd bij hen zoveel mogelijk niezende en hoestende mensen.