Kurkuma, wondermiddel tegen kanker?

1. Wat is de werkzame stof?

"De wortel heet kurkuma. Daarin zitten drie werkzame stoffen: curcumine, demethoxycurcumine en bis-demethoxycurcumine. Deze stoffen komen alleen voor in de Curcuma longa en zorgen voor de kenmerkende gele kleur. Er zijn ook andere soorten kurkuma-planten, maar daar zit geen curcumine in en hun wortels zijn gewoon wit."

2. Hoe gedraagt curcumine zich in je lichaam?

"In gekweekte cellen in het laboratorium gaat curcumine kanker tegen. Zo stimuleert het tumorcellen om dood te gaan. Krijg je kurkuma binnen via je voeding, dan is de hoeveelheid curcumine in je bloedbaan te klein om kankercellen voldoende te doden. Bij een tumor die uit miljoenen cellen bestaat, moet elke cel curcumine 'innemen' om vervolgens af te sterven. Daarvoor heb je meer curcumine in je bloed nodig dan er is na het eten van curcumine.

Je lichaam ziet curcumine als giftige stof en wil er vanaf. Het is bestand tegen je maagzuur, maar cellen in de darmen transformeren het tot een vorm die je snel uitplast. Vervolgens gaat het via bloedvaten in de darmen naar de lever, onze grootste filter. Daarna verspreidt het zich pas door je lichaam. Het bloed dat je afneemt met prikken, is dus twee keer gefilterd: eerst door de darmen en daarna door de lever.

Je verliest daardoor snel na de inname al een grote hoeveelheid curcumine. Het kan zeker nog wel effect hebben, maar welk effect en in welke mate precies, dat is nog niet bekend wat kanker betreft."

3. Tegen welke ziekten kan kurkuma je in theorie beschermen?

"Het is een sterke antioxidant. Bovendien remt het ontstekingsreacties. Het zou je risico op ziekten die uit een chronische ontsteking ontstaan, zoals kanker, kunnen verlagen. Kurkuma blijft achter in je darmen en kan bovendien mogelijk helpen bij darmproblemen. Een collega van mij heeft aangetoond dat curcumine je immuunsysteem een boost geeft.

Daarnaast werkt het mogelijk tegen eiwitvouwingsziektes in de hersenen, zoals alzheimer, parkinson en huntington. Bij deze aandoeningen gedragen eiwitten zich niet meer naar behoren: ze willen samenklonteren en dat zorgt voor veel narigheid. Curcumine gaat dat klonteren in theorie tegen, maar de curcumine moet dan wel door de bloed-hersenbarrière heen komen.

Of curcumine bij mensen daadwerkelijk positieve effecten heeft bij kanker en eiwitvouwingsstoornissen, is echter nog niet aangetoond in langlopende, placebo-gecontroleerde onderzoeken."

4. Krijg je via voeding (voldoende) curcumine binnen?

"Wat zou mooier zijn dan gewoon via een currymaaltijd genoeg curcumine binnenkrijgen! Dat zou ideaal zijn. Daarom ben ik dat aan het testen. Ik laat een toko uit de buurt curry maken, wat hoofdzakelijk bestaat uit kurkuma. Die serveer ik aan gezonde vrijwilligers. Vervolgens neem ik wat bloed bij de proefpersonen af, om te kunnen zien hoeveel curcumine er in hun bloed terechtkomt. Hoeveel curcumine er precies in je bloed overblijft, weet ik nog niet. Pas als dit onderzoek helemaal afgelopen is, ga ik de bloedmonsters analyseren."

5. Heeft curcumine bijwerkingen?

"De meeste neveneffecten zijn gevonden in studies met hoge doseringen. Dan moet je denken aan 8 à 12 gram per dag. De meeste proefpersonen hadden nergens last van, maar sommigen werden misselijk of kregen darmklachten. Stel dat je kurkuma gebruikt in een behandeling tegen kanker, dan vallen deze bijwerkingen natuurlijk wel mee vergeleken met de bijwerkingen van chemotherapie."

6. Mag iedereen kurkuma gebruiken?

"Contra-indicaties heb ik niet kunnen vinden, in principe wel dus, behalve als je bepaalde medicijnen slikt. Mensen gebruiken het al duizenden jaren zonder er hinder van te ondervinden. Alleen als je bloedverdunners slikt, zou ik er niet zelf mee experimenteren. Hetzelfde geldt voor chemotherapie. Kurkuma zou namelijk stollingsproblemen kunnen geven en wij weten niet voldoende hoe het zich gedraagt in combinatie met chemo. Je kunt dus beter eerst even overleggen met je arts. Meestal weten artsen te weinig over curcumine, maar ze kunnen over het algemeen wel inschatten of je het veilig kunt gebruiken."

7. Is het slim om vaker curry te eten?

"Als je het lekker vindt: prima. Maar ja, de gerechten die ik bij de toko bestel, zoals 'butter chicken', hebben wel een hoog vetgehalte omdat de curry vetoplosbaar is. Je krijgt een berg rijst en de curry bestaat uit kip en amper groente. Of dat nu zo gezond is… Het is wel lekker, dus als je gevarieerd eet, kan het best een keer. Maar je moet jezelf uiteraard niet vetmesten met curry’s.

In India eten ze heel veel kerrie. En daar zijn minder inwoners met kanker. Maar komt dat door die curry? Of omdat ze minder frituren, weinig vlees eten en nauwelijks alcohol drinken, om maar een paar dingen te noemen? Je kunt vooralsnog niet een op een stellen dat kurkuma eten gepaard gaat met een beschermend effect."

8. En hoe zit het met supplementen?

"In supplementen met curcumine zit dezelfde werkzame stof als in etenswaren met kurkuma. Maar in curry zitten ook andere specerijen die wellicht gezondheidseffecten hebben, zoals komijn. Sommige kankerpatiënten zeggen dat ze baat hebben bij curcuminepillen, maar of dat komt door het placebo-effect, andere medicatie of door de curcumine, geen idee. Het zorgt in ieder geval wel voor een verbetering van kwaliteit van leven. Voor bepaalde patienten met depressie, darmontsteking, arthritis, metabool syndroom (hoog vetgehalte) diabetes, en menstruatieklachten werkt het wel. Dit is aangetoond in dubbel-geblindeerde, placebo-gecontroleerde studies.

Het is ook de vraag wat curcumine voor je doet als je al gezond bent. Merk je er iets van als je niks mankeert? Onderschat niet wat je lichaam allemaal aan kan. Alles wat je nodig hebt, haal je in principe uit je voeding. Bewegen stimuleert processen die ziekten bestrijden. Als je gezond eet, goed omgaat met stress, beweegt en slaapt, dan kan het bijna niet misgaan. Tenzij je veel pech hebt, of bijvoorbeeld een genetische aanleg voor het ontwikkelen van bepaalde aandoeningen.

Als je kurkuma eet en gevarieerd eet, blijf je dan gezond door de kurkuma of door de variatie? Dat is zo moeilijk te achterhalen. En daarom doe ik daar onderzoek naar."

Dr. Michal Heger is onderzoeker van de afdeling Experimentele Chirurgie van het Amsterdam Medisch Centrum (AMC). Hij bestudeert momenteel wat ons lichaam met curcumine doet en of er een formulering is die goed wordt opgenomen. Volgens gaat hij bij patiënten testen of die formulering bij ziekten werkt. Op zijn facebookpagina deelt hij het laatste nieuws over curcumine.